Skuteczne leczenie otyłości – przegląd dostępnych terapii i nowych rozwiązań

Czym jest otyłość i dlaczego to poważny problem?

Otyłość stanowi złożone, wieloczynnikowe schorzenie charakteryzujące się nieprawidłowym gromadzeniem tkanki tłuszczowej, które negatywnie wpływa na ogólny stan zdrowia. Na jej rozwój wpływa kombinacja predyspozycji genetycznych, ekspozycji środowiskowych, wzorców behawioralnych oraz czynników metabolicznych. Zaburzenie to nie ma jednolitego charakteru – manifestuje się w różnych formach o unikalnych cechach biologicznych i klinicznych, często powiązanych z biomarkerami odgrywającymi rolę w progresji choroby i związanych z nią powikłaniach zdrowotnych.

Otyłość pojawia się, gdy występuje nierównowaga między spożywanymi kaloriami a energią wydatkowaną, prowadząc do nadmiernego gromadzenia tkanki tłuszczowej. Powszechnie oceniana jest przy użyciu wskaźnika masy ciała (BMI), obliczanego przez podzielenie masy ciała w kilogramach przez kwadrat wzrostu w metrach. Nadmierny przyrost masy ciała stał się globalnym problemem – ponad jedna trzecia światowej populacji klasyfikowana jest jako osoby z nadwagą lub otyłością, z bardziej wyraźnym wpływem na kobiety oraz silnym powiązaniem ze statusem socjoekonomicznym krajów. Najnowsze globalne statystyki ujawniają, że ponad miliard osób cierpi na otyłość, w tym około 880 milionów dorosłych i 159 milionów dzieci i młodzieży. W ciągu ostatnich dekad wskaźniki otyłości gwałtownie wzrosły – u kobiet z 8,8% w 1990 roku do 18,5% w 2022 roku, podczas gdy u mężczyzn prawie potroiły się z 4,8% do 14,0% w tym samym okresie.

Otyłość można klasyfikować przy użyciu różnych metod, w tym wskaźnika masy ciała (BMI), obwodu brzucha (AG) i procentowej zawartości tkanki tłuszczowej (BF%). Każde z tych podejść ma swoje zalety i ograniczenia. BMI jest szeroko stosowany do określania statusu wagowego ze względu na prostotę i niski koszt, ponieważ wymaga jedynie samodzielnie zgłaszanego wzrostu i wagi. Natomiast procentowa zawartość tkanki tłuszczowej (BF%) może być oceniana za pomocą kilku technik, z których niektóre wymagają zaawansowanego sprzętu i wykwalifikowanych techników. Na przykład, absorpcjometria rentgenowska o podwójnej energii (DXA), ważenie hydrostatyczne i pletyzmografia wypierania powietrza (np. BodPod) są wysoce dokładne, ale wymagają specjalistycznych zasobów. Alternatywnie, BF% można mierzyć za pomocą analizy bioimpedancji elektrycznej (BIA), która wykorzystuje prądy elektryczne do różnicowania typów tkanek w organizmie.

Według wytycznych WHO, osoby z BMI poniżej 18,5 kg/m² są klasyfikowane jako niedowaga, podczas gdy osoby w zakresie 18,5-24,9 należą do kategorii normalnej wagi. BMI 25-29,9 uważane jest za nadwagę, natomiast otyłość jest dalej kategoryzowana na następujące trzy klasy w oparciu o ciężkość: otyłość klasy I (BMI: 30-34,9 kg/m²), otyłość klasy II (BMI: 35-39,9 kg/m²) i otyłość klasy III (BMI: ≥40 kg/m²). Te klasyfikacje są szeroko wykorzystywane w środowiskach klinicznych i badawczych do oceny ryzyka zdrowotnego związanego z otyłością i do kierowania interwencjami medycznymi. Wskaźnik talia-biodra powyżej 0,90 dla mężczyzn i 0,85 dla kobiet jest powszechnie uznawany za wskaźnik zwiększonego ryzyka powikłań związanych z otyłością.

Mechanizmy prowadzące do otyłości są różnorodne. Przypisuje się ją nierównowadze, w której pobór energii znacznie przekracza energię wydatkowaną przez organizm. Ta nierównowaga powoduje nieprawidłowe powiększanie się komórek tłuszczowych, zakłócając szlaki sygnalizacyjne związane z odżywianiem. Najnowsze badania sugerują, że źródło i jakość składników odżywczych w diecie są ważniejsze niż ich ilość dla efektywnego zarządzania masą ciała i zapobiegania chorobom. Dodatkowo, predyspozycje genetyczne odgrywają znaczącą rolę w podatności na przyrost masy ciała. Czynniki takie jak akumulacja metabolitów lipidowych, procesy zapalne i dysfunkcja neuronów podwzgórza mogą również przyczyniać się do otyłości.

Badania genetyczne wykazały, że mutacje w genach leptyny (LEP), receptora leptyny (LEPR), proopiomelanokortyny (POMC), receptora melanokortyny 4 (MC4R) i genu związanego z masą tłuszczową i otyłością (FTO) odgrywają kluczową rolę w rozwoju otyłości. Te zmiany zakłócają kontrolę apetytu, równowagę metaboliczną i regulację energii, przyczyniając się do nadmiernego gromadzenia tkanki tłuszczowej. Niedawne badania podkreślają znaczenie małego integralnego białka błonowego 1 (SMIM1) w regulacji metabolizmu energii i masy ciała. Niedobór SMIM1 koreluje ze znacznym zmniejszeniem wydatku energetycznego, zwiększając podatność na przyrost masy ciała i otyłość. Dodatkowo, polimorfizmy genu ABCA1 wpływają na dysfunkcję metaboliczną w otyłości poprzez oddziaływanie na metabolizm lipoprotein wysokiej i bardzo niskiej gęstości, regulację insuliny i glukozy oraz szlaki zapalne.

W otyłości procesy zapalne i gromadzenie tkanki tłuszczowej obejmują liczne cytokiny i komórki odpornościowe. Cytokiny prozapalne takie jak czynnik martwicy nowotworów alfa (TNF-α) i interleukina-6 (IL-6) są często podwyższone, prowadząc do przewlekłego stanu zapalnego o niskim nasileniu i zmniejszonej wrażliwości na insulinę. Makrofagi tkanki tłuszczowej (ATM) również odgrywają kluczową rolę, przechodząc w stan prozapalny w otyłości, co nasila stan zapalny i zaburza funkcję adipocytów. Otyłość wiąże się z szerokim spektrum powikłań, w tym chorobami sercowo-naczyniowymi, cukrzycą typu 2, dyslipidemią, bezdechem sennym i zespołem hipowentylacji w otyłości. Jest również powiązana z chorobą zwyrodnieniową stawów, zaburzeniami wątroby, zespołem policystycznych jajników, niepłodnością oraz problemami zdrowia psychicznego.

Interwencje behawioralne zachęcające do zdrowego odżywiania i zwiększonej aktywności fizycznej są zalecane jako podstawowe leczenie w zarządzaniu masą ciała. Jednak metody te często nie osiągają i nie utrzymują znaczącej utraty masy ciała (powyżej 10%) z powodu mechanizmów adaptacyjnych, takich jak zmniejszony wydatek energetyczny i zwiększony apetyt. Gdy same modyfikacje stylu życia są niewystarczające, można wprowadzić leczenie farmakologiczne. Leki takie jak fentermina, topiramat, orlistat, lorcaserin, naltrekson, liraglutyd i semaglutyd (Wegovy) są stosowane w zarządzaniu masą ciała.

Jakie leki i strategie leczenia otyłości przynoszą skutki?

W niniejszym artykule przeprowadzono dogłębną analizę skuteczności czterech leków w leczeniu otyłości: semaglutydu, liraglutydu, orlistatu i fenterminy. Badania oparto na metodologii zgodnej z wytycznymi PRISMA, obejmując systematyczny przegląd mechanizmów działania, schematów dawkowania, skuteczności w redukcji masy ciała oraz profili bezpieczeństwa tych leków.

Metodologia przeglądu systematycznego obejmowała szczegółowe wyszukiwanie w bazach danych takich jak PubMed, Google Scholar i Scopus, z wykorzystaniem kluczowych terminów związanych z badanymi lekami przeciw otyłości. Zastosowano ścisłe kryteria włączenia i wykluczenia, skupiając się na artykułach z recenzowanych czasopism, badaniach z udziałem dorosłych uczestników z BMI ≥27 kg/m² lub ≥30 kg/m², badaniach oceniających wyniki utraty wagi, poprawę metaboliczną i profile bezpieczeństwa. Proces selekcji badań obejmował dwuetapowy przegląd przez niezależnych recenzentów, najpierw na podstawie tytułu i abstraktu, a następnie pełnego tekstu potencjalnie kwalifikujących się badań.

Semaglutyd, agonista receptora glukagonopodobnego peptydu-1 (GLP-1 RA), naśladuje działanie naturalnego hormonu GLP-1, regulując poziom glukozy we krwi i masę ciała. Zwiększa wydzielanie insuliny zależne od glukozy, hamuje wydzielanie glukagonu, spowalnia opróżnianie żołądka i zmniejsza apetyt poprzez działanie na podwzgórze. Dawkowanie semaglutydu rozpoczyna się od 0,25 mg podawanego podskórnie raz w tygodniu, stopniowo zwiększając do dawki podtrzymującej 2,4 mg po 16-tygodniowym okresie eskalacji dawki.

Nasilenie działań niepożądanych semaglutydu wzrasta wraz z dawką, przy czym problemy żołądkowo-jelitowe są najczęstsze i zależne od dawki. Przy niższych dawkach, takich jak 0,25 mg lub 0,5 mg tygodniowo, częste działania niepożądane obejmują łagodne nudności, sporadyczne wymioty, biegunkę, zmniejszony apetyt, łagodne bóle głowy i zmęczenie. Przy umiarkowanych dawkach, takich jak 1,0 mg lub 1,7 mg tygodniowo, objawy żołądkowo-jelitowe, takie jak nudności, częstsze wymioty, dyskomfort w jamie brzusznej, zawroty głowy i zaparcia stają się bardziej zauważalne. Przy najwyższej dawce 2,4 mg tygodniowo, ciężkie efekty żołądkowo-jelitowe, w tym uporczywe nudności, znaczne wymioty, biegunka i ból brzucha, są powszechne i mogą prowadzić do odwodnienia lub konieczności przerwania leczenia.

Badanie Wildinga i wsp. wykazało, że semaglutyd w dawce 2,4 mg prowadził do średniej utraty masy ciała o 14,9% w porównaniu do 2,4% w grupie placebo. Badanie SUSTAIN-6 przeprowadzone przez Marso i wsp. potwierdziło znaczącą redukcję masy ciała oraz korzystny wpływ na ryzyko poważnych zdarzeń sercowo-naczyniowych. Retrospektywne badanie kohortowe Ghusna i wsp. wykazało, że pacjenci przyjmujący semaglutyd osiągnęli średnią utratę masy ciała o 5,9% po trzech miesiącach i 10,9% po sześciu miesiącach. Badanie Gasoyana i wsp. porównujące semaglutyd z liraglutydem wykazało, że pacjenci leczeni semaglutydem osiągnęli średnią redukcję masy ciała o 5,1%, w porównaniu do 2,2% przy liraglutydzie.

Liraglutyd, podobnie jak semaglutyd, jest agonistą receptora GLP-1, który naśladuje działanie naturalnego hormonu inkretynowego. Leczenie liraglutydem rozpoczyna się od codziennej podskórnej iniekcji 0,6 mg, a dawka jest stopniowo zwiększana do zalecanej dawki podtrzymującej 3,0 mg dziennie po pięciu tygodniach. Liraglutyd ma znane działania niepożądane, przy czym problemy żołądkowo-jelitowe są najczęstsze i zależne od dawki. Często zgłaszane objawy obejmują nudności, wymioty, biegunkę, zaparcia i dyskomfort w jamie brzusznej, szczególnie w początkowych etapach eskalacji dawki. Te efekty zazwyczaj zmniejszają się wraz z adaptacją organizmu do leku.

Badanie STEP 8 przeprowadzone przez Rubino i wsp. wykazało, że semaglutyd prowadził do znacznie większej utraty masy ciała (15,8%) w porównaniu do liraglutydu (6,4%). Badanie Pi-Sunyera i wsp. wykazało, że pacjenci w grupie liraglutydu osiągnęli średnią utratę masy ciała o 8,4 kg w porównaniu do 2,8 kg w grupie placebo. Badanie SCALE Maintenance przeprowadzone przez Waddena i wsp. potwierdziło skuteczność liraglutydu w utrzymaniu utraty masy ciała osiągniętej poprzez dietę niskokaloryczną.

Orlistat jest inhibitorem lipazy, który zmniejsza wchłanianie tłuszczów w przewodzie pokarmowym poprzez tworzenie wiązania kowalencyjnego z resztą seryny w miejscach aktywnych lipaz żołądkowych i trzustkowych w żołądku i jelicie cienkim. Działanie to blokuje te enzymy przed rozkładaniem trójglicerydów na wolne kwasy tłuszczowe i monoglicerydy, które są formami tłuszczu możliwymi do wchłonięcia. W rezultacie około 30% tłuszczu z diety pozostaje niestrawione i jest wydalane z kałem, prowadząc do zmniejszenia spożycia kalorii i wspierając utratę wagi. Standardowa dawka to 120 mg, przyjmowana trzy razy dziennie z każdym głównym posiłkiem zawierającym tłuszcz.

Orlistat może powodować działania niepożądane ze strony przewodu pokarmowego, w tym tłuste stolce, wzdęcia, pilną potrzebę wypróżnienia i zwiększoną częstotliwość wypróżnień, szczególnie gdy jest spożywany z posiłkami o wysokiej zawartości tłuszczu. Chociaż te efekty są zazwyczaj łagodne i tymczasowe, mogą wpływać na chęć pacjenta do kontynuowania leczenia. Dodatkowo, orlistat może zakłócać wchłanianie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E i K) i niektórych leków, takich jak cyklosporyna i warfaryna, co wymaga odpowiedniej suplementacji i starannego monitorowania.

Badanie Jaina i wsp. wykazało, że pacjenci leczeni orlistatem osiągnęli średnią redukcję masy ciała o 5-10% początkowej masy ciała w ciągu 24 tygodni. Badanie Krempfa i wsp. wykazało, że po 18 miesiącach grupa orlistatu osiągnęła znacznie większą średnią utratę masy ciała (-6,5%) w porównaniu do grupy placebo (-3,0%). Badanie Sjöströma i wsp. potwierdziło skuteczność orlistatu w osiąganiu znaczącej utraty masy ciała i zmniejszaniu ponownego przyrostu masy ciała, wraz z poprawą czynników ryzyka związanych z otyłością.

Fentermina jest aminą sympatykomimetyczną, która pomaga zmniejszyć apetyt poprzez stymulację uwalniania noradrenaliny i dopaminy w ośrodkowym układzie nerwowym. Zwiększona aktywność tych neuroprzekaźników aktywuje podwzgórze, region mózgu odpowiedzialny za kontrolę apetytu, prowadząc do zmniejszenia głodu i zmniejszonego spożycia żywności. Ponadto, wpływ fenterminy na szlaki noradrenaliny przyczynia się również do wzrostu wydatku energetycznego, wspierając jej rolę w zarządzaniu wagą. Fentermina jest często przepisywana na utratę wagi w dawce 15-37,5 mg raz dziennie, podawana przed śniadaniem lub 1-2 godziny po śniadaniu.

Częste działania niepożądane fenterminy obejmują zwiększone tętno (tachykardia), wyższe ciśnienie krwi, kołatanie serca, niepokój, trudności z zasypianiem, zawroty głowy, suchość w ustach, biegunkę i zaparcia. W mniej częstych przypadkach, osoby mogą doświadczać uczucia euforii, po którym następuje zmęczenie lub depresja. Rzadko mogą wystąpić epizody psychotyczne lub halucynacje. Dodatkowo, ze względu na jej stymulujący charakter, istnieje ryzyko uzależnienia i potencjalnego nadużycia.

Badanie CONQUER przeprowadzone przez Gadde i wsp. wykazało, że kombinacja fenterminy z topiramatem prowadziła do znaczącej utraty masy ciała (8,1% dla niskiej dawki i 10,2% dla wysokiej dawki) w porównaniu do placebo (1,4%). Przegląd Smitha i wsp. analizujący dane z trzech badań klinicznych fazy 3 (EQUIP, CONQUER i SEQUEL) potwierdził skuteczność kombinacji fenterminy z topiramatem w długoterminowym leczeniu otyłości. Badanie Thomasa i wsp. wykazało, że uczestnicy z wyższymi poziomami głodu i niższą kontrolą dietetyczną na początku badania osiągnęli większą utratę wagi, pokazując statystycznie istotną korelację (p<0,05). Badanie Kanga i wsp. wykazało, że grupa fenterminy DCR osiągnęła znaczącą średnią utratę wagi 8,1±3,9 kg w porównaniu do 1,7±2,9 kg w grupie placebo (p<0,001).

Jakie nowe terapie i perspektywy na przyszłość?

Wśród nowych obiecujących leków w terapii otyłości znajdują się: amycretyna (łącząca efekty agonistów receptorów amyliny i inkretyny), setmelanotyd (ukierunkowany na pacjentów z genetycznymi defektami szlaku leptyna-melanokortyna), retatrutyd (potrójny agonista receptorów GLP-1, GIP i glukagonu), cagrilintyd (długo działający analog amyliny) oraz kotadutyd (podwójny agonista receptorów GLP-1 i glukagonu).

Tirzepatyd, podwójny agonista receptorów GIP/GLP-1, wykazał znaczącą skuteczność w redukcji wagi. Przy dawce 15 mg, niektóre kohorty doświadczyły utraty wagi do 22,5%. U pacjentów z cukrzycą typu 2, redukcje wagi między 9,5% a 11,3% zaobserwowano w ciągu 40 tygodni. Wśród osób z otyłością, leczenie wykazało zmniejszenie początkowej masy ciała od 15% do 20%, przy czym zakres utraty jest zależny od dawki.

Tuccinardi i wsp. przeprowadzili sześciomiesięczne, randomizowane, kontrolowane placebo, podwójnie ślepe badanie w celu oceny skuteczności i bezpieczeństwa lorcaserinu w populacji osób otyłych. W tym badaniu, uczestnicy zostali przydzieleni do otrzymywania lorcaserinu – selektywnego agonisty receptora 5-HT2C, który zwiększa uczucie sytości poprzez aktywację neuronów proopiomelanokortyny w podwzgórzu – lub placebo. Wyniki ujawniły, że osoby leczone lorcaserinem osiągnęły średnią utratę masy ciała około 5% od początkowej masy ciała, co stanowi statystycznie istotną poprawę w porównaniu do nieistotnej zmiany zaobserwowanej w grupie placebo.

Amycretyna wyłania się jako obiecujący lek w farmakoterapii otyłości. Jest zaprojektowany do łączenia efektów farmakologicznych zarówno agonistów receptorów amyliny, jak i inkretyny, wykorzystując tym samym synergistyczne korzyści tych szlaków hormonalnych. Poprzez ukierunkowanie na mechanizmy, które jednocześnie regulują kontrolę glikemii i apetyt, amycretyna ma na celu zwiększenie uczucia sytości, zmniejszenie spożycia kalorii i ostatecznie ułatwienie utraty wagi.

Setmelanotyd został oceniony w badaniach klinicznych fazy 3, jednoramiennych, otwartych, wieloośrodkowych, obejmujących osoby z ciężką otyłością spowodowaną niedoborem POMC lub LEPR. Codzienne podawanie setmelanotidu w tych badaniach skutkowało zauważalnym zmniejszeniem głodu i znaczącą utratą wagi. Najczęściej zgłaszane działania niepożądane obejmowały reakcje w miejscu wstrzyknięcia, nudności i wymioty, które były zazwyczaj łagodne do umiarkowanych.

Retatrutyd, nowatorski agonista potrójnego receptora, jednocześnie celuje w receptory GLP-1, GIP i glukagonu, aby zwiększyć wydatek energetyczny i stłumić apetyt. W badaniu klinicznym fazy 2 obejmującym 338 dorosłych z otyłością, najwyższa podawana dawka (12 mg) skutkowała średnią redukcją wagi o 24,2% w ciągu 48 tygodni. Najczęściej zgłaszane zdarzenia niepożądane były żołądkowo-jelitowe, w tym nudności, biegunka, wymioty i zaparcia.

Cagrilintyd, długo działający analog amyliny, jest obecnie w badaniach klinicznych fazy 2 dla zarządzania wagą. W randomizowanym, podwójnie ślepym, kontrolowanym placebo i aktywnie kontrolowanym badaniu poszukującym dawki, podawanie cagrilintydu raz w tygodniu u dorosłych z nadwagą lub otyłością prowadziło do utraty wagi zależnej od dawki. Najczęściej zgłaszane zdarzenia niepożądane były związane z przewodem pokarmowym, głównie nudności i wymioty, które były ogólnie łagodne do umiarkowanych w nasileniu i zazwyczaj ustępowały w ciągu 48 godzin.

Dodatkowo, kotadutyd, podwójny agonista receptorów GLP-1 i glukagonu, jest obecnie oceniany w badaniach klinicznych fazy 2 obejmujących dorosłych z cukrzycą typu 2 i różnym stopniem upośledzenia czynności nerek. Badania te wykazały, że kotadutyd indukuje umiarkowaną utratę wagi, z redukcjami średnio 5-10%, jednocześnie znacznie poprawiając kontrolę glikemii i parametry metaboliczne.

Na podstawie analizowanych badań, średnia utrata masy ciała osiągnięta przy zastosowaniu tych leków wynosi około 15% dla semaglutydu, 8,4% dla liraglutydu, 8-10% dla fenterminy i 5-10% dla orlistatu. Semaglutyd wykazuje najwyższą skuteczność w redukcji masy ciała, osiągając najwyższy procent redukcji wagi oraz dodatkowe korzyści kardiometaboliczne. Liraglutyd jest skuteczny, ale mniej potężny i wymaga codziennego podawania. Fentermina oferuje krótkoterminowe korzyści, ale budzi obawy dotyczące uzależnienia i ryzyka sercowo-naczyniowego. Orlistat zapewnia umiarkowaną utratę masy ciała, ale ma działania niepożądane ze strony przewodu pokarmowego, które mogą wpływać na przestrzeganie zaleceń.

Artykuł ma pewne ograniczenia, w tym dominujący przegląd badań przeprowadzonych w kontrolowanych środowiskach klinicznych, które mogą nie odzwierciedlać dokładnie warunków rzeczywistych lub przestrzegania zaleceń przez pacjentów. Zmienność w projektach badań, wielkościach próbek, czasie trwania i miarach wyników komplikuje bezpośrednie porównania między ustaleniami. Ponadto, nacisk kładziony jest głównie na skuteczność poszczególnych leków, z ograniczoną dyskusją na temat terapii kombinowanych, które stają się coraz bardziej znaczące w leczeniu otyłości. Zauważalnym ograniczeniem jest nacisk na wyniki krótkoterminowe, oferujący minimalny wgląd w długoterminową skuteczność, bezpieczeństwo i trwałość utraty wagi.

Przyszłe strategie powinny obejmować długoterminowe badania oceniające skuteczność, bezpieczeństwo i tolerancję semaglutydu, liraglutydu, orlistatu i fenterminy. Ocena przedłużonych efektów metabolicznych i sercowo-naczyniowych tych terapii poprawi ich praktyczne zastosowanie w warunkach klinicznych. Ponadto, badania nad nowymi lekami powinny być rozszerzone, z naciskiem na ich długoterminowe korzyści, potencjalne synergie i porównawczą skuteczność w stosunku do istniejących terapii.

Ostatecznie, wybór leczenia farmakologicznego powinien być dostosowany do indywidualnych potrzeb pacjenta, uwzględniając nasilenie otyłości, istniejące choroby współistniejące i tolerancję na lek. Połączenie terapii farmakologicznych ze zmianami stylu życia pozostaje kluczowe dla osiągnięcia i utrzymania długoterminowej kontroli masy ciała.

Podsumowanie

Otyłość stanowi globalny problem zdrowotny, dotykający ponad miliard osób na świecie. Jest to złożona choroba charakteryzująca się nadmiernym gromadzeniem tkanki tłuszczowej, na którą wpływają czynniki genetyczne, środowiskowe i behawioralne. W leczeniu farmakologicznym najskuteczniejszym lekiem okazał się semaglutyd, osiągający średnią redukcję masy ciała o 15%, następnie liraglutyd (8,4%), fentermina (8-10%) i orlistat (5-10%). Każdy z tych leków ma swój specyficzny mechanizm działania i profil bezpieczeństwa. Nowe perspektywy leczenia obejmują innowacyjne terapie, takie jak amycretyna, setmelanotyd, retatrutyd, cagrilintyd i kotadutyd, które są w różnych fazach badań klinicznych i wykazują obiecujące rezultaty. Skuteczne leczenie otyłości wymaga indywidualnego podejścia, uwzględniającego specyfikę pacjenta oraz łączenia farmakoterapii ze zmianami stylu życia.