Porównanie efektywności kosztowej nowoczesnych leków w terapii cukrzycy typu 2

Jaką metodologię zastosowano w badaniu?

Przeprowadzony przegląd systematyczny oceniający farmakoekonomiczną efektywność liraglutidu w porównaniu z dulaglutidem lub doustnym semaglutidem w leczeniu cukrzycy typu 2 (T2D) dostarcza istotnych informacji dla praktyki klinicznej. Badanie to, zarejestrowane w PROSPERO (CRD42025641158), zostało przeprowadzone zgodnie z wytycznymi PRISMA i obejmowało systematyczne przeszukanie pięciu głównych baz danych medycznych, w tym MEDLINE, Web of Science, Embase, Scopus i Cochrane.

Analizowana populacja obejmowała pacjentów z cukrzycą typu 2, a głównym celem było porównanie efektywności kosztowej liraglutidu względem dulaglutidu lub doustnego semaglutidu. Po przeszukaniu baz danych zidentyfikowano 1109 artykułów, z których po usunięciu duplikatów i analizie tytułów oraz streszczeń, do pełnej oceny zakwalifikowano 46 publikacji. Ostatecznie do przeglądu włączono 12 badań farmakoekonomicznych, które spełniły kryteria włączenia.

Jakość metodologiczna włączonych badań została oceniona przy użyciu listy kontrolnej CHEERS (Consolidated Health Economic Evaluation Reporting Standards). Wszystkie badania uzyskały wynik powyżej 0,75 (w skali od 0 do 1), co wskazuje na ich dobrą jakość metodologiczną. Liczba kryteriów ocenionych jako “całkowicie spełnione” wahała się od 21 do 23 z 28 możliwych.

Jakie wyniki osiągnięto w analizie koszt-efektywności?

Większość analiz stanowiły analizy koszt-efektywności (CEA) przeprowadzone z perspektywy systemu opieki zdrowotnej (n=10). Badania pochodziły z różnych krajów, w tym z Chin (3), USA (3), Wielkiej Brytanii (2), Hiszpanii (2) oraz pojedyncze badania z Kolumbii, Iranu i Holandii. Większość analiz wykorzystywała długoterminowy horyzont czasowy (dożywotni, 40-letni lub 50-letni), co jest istotne przy ocenie chorób przewlekłych takich jak cukrzyca. Tylko dwa badania stosowały krótszy horyzont czasowy (5 i 10 lat).

W badaniach zastosowano różne modele symulacyjne, w tym IQVIA CORE Diabetes Model (3 badania), UKPDS OM2 (3 badania), model oparty na równaniach UKPDS OM1 (1 badanie), modele Markova (2 badania), Cardiff Diabetes Model (1 badanie), CHIME simulation model (1 badanie) oraz IMS CORE Diabetes Model (1 badanie). Modele mikrosymulacyjne, w przeciwieństwie do kohortowych modeli Markova, mogą dokładniej uchwycić długoterminowe powikłania i w pełni uwzględnić indywidualną heterogeniczność pacjentów.

Czy krótkoterminowe aspekty wpływają na opłacalność terapii?

Analizy wrażliwości przeprowadzone w 11 z 12 badań potwierdziły stabilność wyników. Jednoczynnikowe analizy wrażliwości wykazały, że największy wpływ na wyniki miały: ceny leków, efekt redukcji HbA1c, korzyści użyteczności wynikające z mniejszej częstotliwości iniekcji dulaglutidu, horyzont czasowy oraz stopa dyskontowa. Prawdopodobieństwo, że liraglutid osiągnie opłacalność kosztową w porównaniu z doustnym semaglutidem wahało się od 0% do 31,7%, a w porównaniu z dulaglutidem od 0% do 2% w różnych analizach probabilistycznych.

Warto zauważyć, że w jednym z badań przeprowadzonych w Chinach, w krótszym horyzoncie czasowym (10 lat), liraglutid mógł być bardziej kosztowo-efektywny niż doustny semaglutid. Ta różnica może wynikać z odmiennych cen leków oraz specyficznych cech populacji chińskiej, w tym niższego BMI u pacjentów z cukrzycą (średnio 24 kg/m²) w porównaniu z populacją europejską. W populacji chińskiej odsetek pacjentów z T2D z powikłaniami sercowo-naczyniowymi jest stosunkowo wysoki, a długoterminowy ochronny wpływ semaglutidu na układ sercowo-naczyniowy staje się bardziej znaczący w dłuższej obserwacji, co czyni go bardziej kosztowo-efektywnym w dłuższym okresie.

Częstość występowania działań niepożądanych ze strony przewodu pokarmowego po GLP-1RA w populacjach wschodnioazjatyckich jest wyższa niż u osób rasy kaukaskiej. Liraglutid, stosowany klinicznie w Chinach od ponad 10 lat, korzysta z bogatego doświadczenia lekarzy w dostosowywaniu dawek i zarządzaniu działaniami niepożądanymi, co może wpływać na krótkoterminową efektywność kosztową doustnego semaglutidu. Średni dzienny koszt doustnego semaglutidu przewyższa koszt liraglutidu, co stanowi istotną wadę w krótkoterminowych ocenach ekonomicznych.

Jak mechanizm działania wpływa na wyniki kliniczne?

Przewaga dulaglutidu i doustnego semaglutidu nad liraglutidem może wynikać z kilku czynników. Jednym z głównych mechanizmów działania agonistów receptora GLP-1 (GLP-1RA) w leczeniu T2D jest ich zdolność do zwiększania zależnego od glukozy wydzielania insuliny. W obecności podwyższonego poziomu glukozy we krwi, agoniści ci wiążą się z receptorami GLP-1 na komórkach beta trzustki, stymulując uwalnianie insuliny.

Dulaglutid podawany raz w tygodniu zwiększa compliance pacjentów w porównaniu z codziennymi iniekcjami liraglutidu. Badania wskazują, że wskaźnik ciągłego przyjmowania leków rok po rozpoczęciu leczenia dulaglutidem był o 6,3% wyższy niż w przypadku liraglutidu, a redukcja HbA1c była większa przy stosowaniu dulaglutidu (-0,24 ± 0,08%; p = 0,003). Rzadsze iniekcje korelują z większą satysfakcją z leczenia, co przekłada się na wyższą wartość użyteczności zdrowotnej i bezpośrednio wpływa na analizy efektywności kosztowej poprzez poprawę jakości życia skorygowanej o lata życia.

Natomiast główną zaletą doustnego semaglutidu jest jego forma podania, eliminująca potrzebę iniekcji, co jest bardziej akceptowalne dla pacjentów obawiających się igieł lub mających trudności z samodzielnym wykonywaniem zastrzyków. Jednak ze względu na efekt pierwszego przejścia w wątrobie, doustny semaglutid ma stosunkowo niższą biodostępność w porównaniu z formą do wstrzykiwań, co może wymagać wyższych dawek do osiągnięcia tego samego efektu terapeutycznego.

Jak wyniki badania kształtują decyzje terapeutyczne?

Wyniki tego przeglądu systematycznego mają istotne implikacje dla praktyki klinicznej. Lekarze powinni rozważać nie tylko skuteczność kliniczną tych leków, ale także ich efektywność kosztową przy podejmowaniu decyzji terapeutycznych. Dla pacjentów z ograniczonymi zasobami finansowymi wybór bardziej kosztowo-efektywnego leku może pomóc zapewnić ciągłość leczenia i lepsze zarządzanie chorobą. W regionach o różnych politykach refundacyjnych, efektywność kosztowa liraglutidu i dulaglutidu może również wpływać na włączenie tych leków do list refundacyjnych.

Jedną z zalet GLP-1RA jest ich potencjał w zakresie wspomagania utraty masy ciała. Oprócz tego zapewniają one również korzyści sercowo-naczyniowe i nerkowe. W przyszłych badaniach wartościowe byłoby przeprowadzenie analiz ekonomicznych dla podgrup pacjentów z T2D, którzy mają nadwagę lub otyłość, lub mogą mieć powikłania cukrzycowe (takie jak nefropatia cukrzycowa, retinopatia, choroby sercowo-naczyniowe itp.). Takie analizy podgrup mogłyby dostarczyć dokładniejszej oceny efektywności kosztowej w tej populacji i więcej dowodów dla podejmowania decyzji klinicznych.

Podsumowując, przegląd ten wskazuje, że zarówno dulaglutid, jak i doustny semaglutid są generalnie bardziej kosztowo-efektywne w porównaniu z liraglutidem w leczeniu cukrzycy typu 2. Potrzebne są jednak dalsze badania ekonomiczne oparte na scenariuszach rzeczywistych, szczególnie w populacjach o różnych charakterystykach klinicznych oraz w krajach o niższych dochodach.

Podsumowanie

Przeprowadzony przegląd systematyczny, zarejestrowany w PROSPERO i wykonany zgodnie z wytycznymi PRISMA, analizował farmakoekonomiczną efektywność liraglutidu w porównaniu z dulaglutidem i doustnym semaglutidem w leczeniu cukrzycy typu 2. Z początkowej puli 1109 artykułów, do finalnej analizy włączono 12 wysokiej jakości badań farmakoekonomicznych. Większość analiz przeprowadzono z perspektywy systemu opieki zdrowotnej, wykorzystując długoterminowy horyzont czasowy. Wyniki wskazują, że zarówno dulaglutid, jak i doustny semaglutid są generalnie bardziej kosztowo-efektywne niż liraglutid. Na efektywność kosztową wpływają głównie ceny leków, redukcja HbA1c oraz korzyści wynikające z rzadszego dawkowania. Warto zauważyć, że w krótszym horyzoncie czasowym i w specyficznych populacjach (np. chińskiej) liraglutid może wykazywać lepszą efektywność kosztową. Badanie podkreśla znaczenie indywidualizacji terapii z uwzględnieniem nie tylko skuteczności klinicznej, ale także aspektów ekonomicznych.